Parelketting aan de Kromme Rijn

Parelketting aan de Kromme Rijn
Een snoerenketting van parels ontstaat op de noordoever van de Kromme Rijn.

Vanaf midden 13^e eeuw werden er op de noordoever van de Kromme Rijn, op de zandige rivieroevers en dekzandruggen, direct aan het water, tientallen ridderhofsteden en versterkte boerderijen gebouwd, waaronder de buitenplaatszone ‘Amelisweerden’. Deze middeleeuwse kastelen zijn eeuwenlang bewaard gebleven en ontwikkelden zich in de 18^e eeuw tot buitenplaatsen.

Landgoed Oud Amelisweerd
De grond was in het bezit van de bisschop van Utrecht. Deze gaf het voor ontginning uit aan het kapittel van Oud-Munster. Kort voor 1227 werd het gebied in leen uitgegeven aan een zekere ridder Amelis, die er een ridderhofstad stichtte. In de 14^e eeuw werd de buitenplaatszone ‘Amelisweerden’ opgesplitst in Oud en Nieuw Amelisweerd.
Het oorspronkelijke huis werd in 1672 verwoest door het Franse leger en omstreeks 1770 werd er naast de oude fundering het nieuwe adellijke landhuis gebouwd, midden op de zichtlijn van de centrale as.
In de periode 1760 tot 1804, onder leiding van eigenaar Gerard Godard Taets van Amerongen, werd er veel geëxperimenteerd met verschillende stijlen. Dit telkens met behoud van de oude verkavelingslijnen. Er zijn elementen overgebleven uit de Rococo periode, elementen uit het Classicisme en elementen uit de Engelse Landschapsstijl.
In 1951 heeft de gemeente Utrecht het landgoed in het bezit gekregen. Samen met de twee andere landgoederen, het landgoed Nieuw Amelisweerd en landgoed Rhijnauwen, groeide het gebied uit tot een belangrijk parkgebied voor de stad Utrecht.

In december 2007 werd het landgoed met de gebouwen ingeschreven in de rijksmonumentenlijst. Het landgoed is een representatief en gaaf voorbeeld van een formeel park met landschappelijke elementen uit de 18^e eeuw.

Landgoed Nieuw Amelisweerd
Door opsplitsing van de buitenplaatszone Amelisweerden ontstond begin 14^e eeuw het landgoed Nieuw Amelisweerd.
Het Franse leger verwoeste in 1672 het oude huis en naast de oude fundering werd in de 17^e eeuw het nieuwe landhuis gebouwd. Het classicistische huis werd centraal geplaatst op de zichtlijn van de Sneeuwklokjeslaan.
De structuren die zo duidelijk te herleiden zijn op Oud Amelisweerd, zijn bij Nieuw Amelisweerd grotendeels verloren gegaan door het uitblijven van beheer en de aanleg van de Rijksweg A27.
Een aantal elementen zijn nog terug te herleiden van de kaart uit 1808, namelijk de 2 middeleeuwse verkavelingssloten, de toegangslaan, een deel van de middeleeuwse weg en de ijskelder. De verschillende tuinstijlen stammen uit de periode van het Classicisme en de Engelse Landschapsstijl.
De gemeente Utrecht is sinds 1964 eigenaar van landgoed Nieuw Amelisweerd en sinds juni 2006 is het landgoed ingeschreven in het rijksmonumenten register. Het is als ensemble een representatief en gaaf voorbeeld van een formeel park met landschappelijke elementen uit de 18^e eeuw.

Landgoed Rhijnauwen
In de 14^e eeuw werd ten oosten van de ridderhofstad ‘Amelisweerden’ kasteel Rhijnauwen gebouwd.
Het ‘nieuwe’ kasteel ontstond op een goed verdedigbare plaats op een voormalig eiland in de binnenbocht van de Kromme Rijn.
Het kasteel is opgetrokken in Classicistische stijl en grotendeels bewaard gebleven. Het interieur daar in tegen is aangepast naar de gebruikers, nu een jeugdherberg.

De hoofdcontouren van landgoed Rhijnauwen, afleesbaar van de kaart uit 1779 zijn nog steeds zichtbaar in het huidig beeld. Binnen deze structuur is fort Rijnauwen ingepast en de 18^e eeuwse lanen vormen de erfgrenzen. Alle lanen komen uit de periode van het Classicisme. De gemeente Utrecht is sinds 1919 eigenaar van landgoed Rhijnauwen en sinds december 2005 is het landgoed ingeschreven in het rijksmonumenten register. Het is als ensemble een representatief en gaaf voorbeeld van een formeel park met landschappelijke elementen uit de 18^e eeuw.