De Brabantse wal

De steilrand van de Brabantse Wal
Een opvallende verschijnsel in West-Brabant

Het landschap in West-Brabant –op de grens met Zeeland en Vlaanderen (België)- heeft een opvallend verschijnsel; de steilrand van de Brabantse Wal. De steilrand vormt een abrupte overgang van de hoger gelegen zandgronden naar de lager gelegen zeekleipolders.

In het landschap zijn sporen achtergelaten van een rijke en waardevolle cultuurhistorie van oorlogen, overstromingen, inundaties en inpolderingen. De diversiteit in het landschap is groot. Dit is veroorzaakt door grote verschillen in terreingesteldheid als mede door de verschillen in historische ontwikkeling.
De hoger gelegen zandgronden zijn bedekt met bossen, heide, duinen, vennen en kleinschalige akkers en weilanden. Het vormt een besloten landschap met een mozaïek van steden, dorpen en landgoederen.
De laag gelegen zeekleipolders –westkant van de steilrand- liggen polders met oude dijken, kreken en akkers. De zeekleipolders zijn open en vlak. De overgangen vormen samen een mooie natuur dat deel uitmaakt van de Ecologische Hoofdstructuur en onder bescherming staat van Europese wetgeving. Daarnaast is de Brabantse Wal aangemerkt als :
– aardkundig waardevol gebied (Provincie Noord-Brabant),
– cultuurhistorisch waardevol gebied (Nota Belvedère),
– beschermd natuurgebied (Europese Unie, Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn),
– provinciaal landschap (Provincie Noord-Brabant),
– landschap van allure (Provincie Noord-Brabant).
De steilrand vormt een aardkundig monument. Het hoogste punt is de Hoogenberg bij Putte (+39,1m NAP) en het laagste punt is het Steenbergsch Oudland (-1,5m NAP). In de middeleeuwse stad Bergen op Zoom –aangemerkt als Belvedère stad- zijn de hoogteverschillen in de binnenstad duidelijk waarneembaar. Bijvoorbeeld in de straten Hoogstraat en de Potterstraat.

De verscheidenheid in het landschap wordt bedreigd. De schaalvergroting en de verbetering van de productieomstandigheden heeft geleid tot veranderingen in de percelering en het verdwijnen van de perceelrandbegroeiing. Verder heeft nieuwe infrastructuur en uitbreiding van dorpen en de middeleeuwse stad Bergen op Zoom gezorgd voor afname van de open ruimte en de versnippering is toegenomen. Het verlies aan cultuurhistorie wordt versterkt door afbraak van beeldbepalende gebouwen en kleine landschapselementen.

Toch biedt het landschap nog genoeg kansen. Kansen voor onder andere recreatie en toerisme, zorg en milieuvriendelijk landbouw. Om ervoor te zorgen dat iedereen en alles ook in de toekomst een plek heeft, wordt het platteland vernieuwd en deels anders ingericht. Het herstelplan heeft als doel het natuurgebied met de verdedigingswerken uit 1628 te herstellen. Water wordt teruggebracht in de grachten en de aarden wallen worden vrijgemaakt. Recreatievoorzieningen worden verbeterd, maatregelen genomen tegen verdroging en de realisatie van waterberging.

Ik ben een geboren en getogen Bergenaar en ken dit gebied uit mijn duimpje. Ik heb het natuurgebied gezien voor en na het herstelplan. Ik heb het gezien als een groene oase met begroeiing. Nu – na het herstelplan- voelt het als een kaalslag. De aarden wallen zijn vrijgemaakt en ja, door het herstelplan is de steilrand duidelijk te zien. Toch twijfel ik of een tussenoplossing niet mogelijk was. Een tussenoplossing tussen begroeiing en het vrijmaken van de aarden wallen. Misschien met juist wat openingen –zichtpunten- in de begroeiing naar de steilrand was een combinatie van beide mogelijk. Ik blijf met weemoed terug kijken naar het vroegere landschap.