Het start met de Kromme Rijn

Gebiedsbeschrijving Kromme Rijn gebied
Afsluiting eerste module

Voor de cursus Erfgoed en Ruimte, heb ik ter afsluiting van de eerste module een cultuurhistorische beschrijving mogen maken. Ik heb een gebied gekozen ten oosten van de stad Utrecht, langs de Kromme Rijn. Ik heb specifiek dit gebied gekozen vanwege de ligging van 3 landgoederen en 3 begraafplaatsen;  iets wat mij motiveerde voor verdere verdieping van mijn achtergrond.

Utrecht heeft zijn ontstaansrecht te danken aan de Kromme- en Oude Rijn. De hoge stroomruggen en oeverwallen waren ideaal voor bewoning. In Romeinse tijd was de rivier – de Kromme Rijn- een belangrijke transportroute en vormden het de noordelijke begrenzing van het Romeinse Rijk (jaar 47).
Door diverse aanvallen van Germaanse troepen vertrekken de Romeinen definitief uit Utrecht.  Grote woeste gebieden werden door koning Radbout geschonken aan de opvolgers van Willibrord en zo werd de basis gelegd voor de machtige bisschopstad Utrecht. De sterke bevolkingsgroei maakt de vraag naar bouwgrond alsmaar groter en dit zorgt voor een periode genaamd ‘de grote ontginning’. De grote ontginning leverde jaarlijks meer dan 2000 hectare grond op en zorgde voor een regelmatige strokenverkaveling.

De oeverwallen van de Kromme Rijn zorgen voor problemen bij de Nieuwe Hollandse waterlinie. Van een effectieve inundatie is geen sprake meer. Met deze verdedigingstactieken werden grote gebieden onder water gezet. Het water was te diep voor de vijand om er doorheen te lopen en te ondiep voor boten. Allerlei obstakels zoals wegen en sloten werden onzichtbaar en de aanvaller werd gedwongen om over de hoger gelegen delen de droge delen te bereiken. Om toch een effectieve inundatie te creëren werden bij mogelijke doorgangen forten gebouwd. Dicht bij de stad liggen 4 forten die samen 1 verdedigingswerk vormen, Lunet I tot en met Lunet IV.
Het artillerie en geschut werd alsmaar verbeterd en voor een goede verdediging van de stad was een voorruit geschoven forten reeks nodig. Op een grotere afstand van de stad wordt aan weerszijden van de Kromme Rijn 2 forten gebouwd, genaamd: fort Rijnauwen en fort Vechten.
Fort Rijnauwen is historisch gezien uniek door zijn bouwstijl en gaafheid. Er is veel aandacht besteed aan de vormgeving van het hoofdgebouw. Mogelijk liet koning Willem III dit fort bewonderen door bevriende koningshuizen en hoog geplaatste militairen.

Vanaf midden 13^e eeuw werden tientallen ridderhofsteden en versterkte boerderijen gebouwd op de noordoever van de Kromme Rijn. Er ontstond zo een snoerenketting van parels aan landgoederen. Een van deze parels is de landgoederenstrook ‘Amelisweerden’ en in de 14^e eeuw wordt dit opgesplitst in landgoed Oud en Nieuw Amelisweerd.  Landgoed Rhijnauwen werd in deze periode ernaast gebouwd. Deze middeleeuwse kastelen zijn eeuwenlang bewaard gebleven en ontwikkelen zich in de 18^e eeuw tot buitenplaatsen.

Zoals u ziet heeft Utrecht veel te danken aan de Kromme Rijn. Vanuit de stad is het heerlijk lopen langs het Jaagpad naar deze landgoederenstrook, een wandeltocht van zo’n 30 minuten.
Een kopie van de gebiedsbeschrijving is te verkrijgen door even  contact met mij op te nemen.